راهنمای خرید CPU؛ همه‌چیز درباره انتخاب پردازنده

پردازنده را می‌توان مهم‌ترین قطعه یک کامپیوتر دانست. CPU (واحد پردازش مرکزی) قلب تپنده هر دستگاه دیجیتال است. از کامپیوتر و لپ‌تاپ تا گوشی موبایل همگی دارای انواع پردازنده هستند. اگر شما بخواهید سیستم کامپیوتری خود را تهیه کنید، باید قطعات مختلف را خودتان انتخاب کنید. بنابراین انتخاب قطعه مناسب بسیار مهم و ضروری است. سازگاری قطعات مختلف با یکدیگر و مناسب بودن سیستم کامپیوتری برای نیازها و کاربری شما از مهم‌ترین عواملی است که باید آن‌ها را در نظر بگیرید.

پردازنده عملیات اساسی و ضروری را اجرا می‌کند. از اجرای برنامه‌های کاربردی سنگین تا انجام وظایف محاسباتی بر عهده پردازنده است. اگر می‌خواهید بدانید که چه نوع پردازنده‌ای برای کامپیوتر شما مناسب است با راهنمای خرید CPU همراه ما باشید.

پردازنده‌های اینتل و AMD

در کامپیوترهای رومیزی و لپ‌تاپ‌ها دو سازنده اصلی CPU وجود دارد: AMD و Intel. تا سال ۲۰۱۷ اینتل تنها انتخاب بود و اگر می‌خواستید یک پردازنده AMD داشته باشید، باید از بودجه فوق‌العاده‌ای استفاده می‌کردید. این روزها چه AMD و چه اینتل را انتخاب کنید، می‌توانید تجربه فوق العاده‌ای داشته باشید. البته به شرطی که یک پردازنده مناسب را برای کاری که می‌خواهید با سیستم جدید خود انجام دهید خریداری کنید.

در برخی معیارهایی که وجود دارد ممکن است گاهی اوقات یک سازنده را بر دیگری ترجیح دهیم؛ اما یک نکته مهم این است که اگر قصد دارید یک کامپیوتر داشته باشید، باید قطعات سازگار را خریداری کنید. توجه داشته باشید که مادربرد اینتل با پردازنده AMD کار نمی‌کند و بالعکس. البته یادتان باشید که می‌توانید از حافظه SSD اینتل در مادربرد AMD یا کارت گرافیک AMD در کامپیوتر اینتل استفاده کنید، اما وقتی نوبت به پردازنده‌ها و مادربردها می‌رسد، باید چیزهایی را خریداری کنید که کاملا با یکدیگر سازگار هستند. واقعیت این است که شما نباید پردازنده خود را بر اساس برند و شرکت سازنده انتخاب کنید. هر دو شرکت اینتل و AMD نقاط قوت و ضعف خود را دارند. یادتان باشد که بهترین CPU وجود ندارد، فقط بهترین CPU برای شما وجود دارد.

برچسب‌ها و نسل‌های CPU

شما می‌توانید با دانستن نسل یک پردازنده و سطحی که در آن نسل قرار دارد، چیزهای زیادی در مورد آن پردازنده بفهمید. AMD و Intel طرح‌های نام‌گذاری متفاوتی برای پردازنده‌های خود دارند و توانایی رمزگشایی آن‌ها بسیار مهم است. پردازنده‌های جدیدتر معمولا بهتر هستند. 

آخرین پردازنده‌های AMD بخشی از سری Ryzen 5000 هستند. رقم اول به نسل اشاره دارد، در حالی که رقم دوم محل قرارگیری پردازنده در آن نسل را نشان می‌دهد. برای مثال، 5600X و 5800X هر دو از سری Ryzen 5000 می‌آیند، اما 5800X پردازنده‌ای سریع‌تر و توانمندتر در این نسل است.

متاسفانه، خود اعداد معنی زیادی ندارند. برای مثال، شاید فکر کنید پردازنده‌های Ryzen 5000 نسل پنجم پردازنده‌های رایزن هستند، اما این‌طور نیست. به طور مشابه، 5800X دارای برچسب Ryzen 7 و 5600X با برچسب Ryzen 5 است، در حالی که 5900X دارای برچسب Ryzen 9 است. البته خود اعداد مهم نیستند. نحوه مقایسه آن‌ها با یکدیگر مهم است. Ryzen 5900X از نسل جدیدتری نسبت به 3900X می‌آید. 5800X و 5600X از همان نسل هستند، اما 5800X سریع‌تر است.

طرح نام‌گذاری اینتل مشابه AMD است، از عدد اول برای نشان دادن نسل و عدد دوم برای اشاره به مکان در آن نسل استفاده می‌کند. مانند AMD، اینتل نیز پردازنده‌های خود را به لایه‌هایی دسته‌بندی می‌کند (برای مثال Core i7 و Core i9). با دانستن این موضوع، می‌توانیم پردازنده اینتل 10900K را به‌عنوان یک پردازنده نسل دهمی که در ردیف i9 قرار دارد، انتخاب کنیم. هرچه عدد بالاتر باشد بهتر است.

با این حال، هیچ‌چیز در مورد نام‌گذاری CPU ساده نیست. مانند AMD، اینتل نیز از قرارداد نام‌گذاری خود خارج می‌شود. برای مثال 10400 و 10600K هر دو پردازنده‌های i5 نسل دهم هستند، اما 10400 به طور کلی بدتر از 10600K عمل می‌کند. اینتل همچنین پسوندی را به اکثر پردازنده‌های خود اضافه می‌کند که عملکردهای خاصی یا فقدان عملکرد خاصی را ذکر می‌کند. هیچ توضیح معقولی برای حروف پسوند و معنای آن‌ها وجود ندارد، بنابراین ما فقط آ‌ن‌ها را فهرست می‌کنیم:

• G1-G7: سطح گرافیک
• E: تعبیه شده
• F: به گرافیک مجزا نیاز دارد.
• G: شامل گرافیک مجزا است.
• H: عملکرد بالا برای موبایل بهینه شده است.
• HK: کارایی بالا بهینه شده برای موبایل، قفل نشده
• HQ: کارایی بالا بهینه شده برای موبایل، چهار هسته‌ای
• K: قفل شده است
• S: نسخه ویژه
• T: قدرت بهینه شده است
• U: کارآمد برق موبایل
• Y: موبایل بسیار کم مصرف

خوشبختانه، هنگام خرید پردازنده با اکثر این پسوندها روبرو نخواهید شد. موارد مهمی که باید به خاطر بسپارید F و K برای پردازنده‌های دسکتاپ اینتل هستند. برای تلفن همراه، HK و U بیشتر نمایش داده می‌شوند.

هسته‌ها و رشته‌ها

اگر می‌خواهید بدانید که چگونه یک CPU را انتخاب کنید، باید هسته‌ها و رشته‌ها را در نظر بگیرید. هسته‌ها مانند پردازنده‌های جداگانه‌ای هستند که همه با هم روی یک تراشه قرار گرفته‌اند. آن‌ها می‌توانند هر کدام در یک زمان، یک کار را انجام دهند، به این معنی که تعداد هسته‌های بیشتر باعث می‌شود یک پردازنده در عملیات چندوظیفه‌ای بهتر عمل کند. نرم‌افزارهای مدرن در یک زمان از چند هسته استفاده می‌کنند، بنابراین تعداد هسته‌های بیشتر می‌توانند برخی از نرم‌افزارها را سریع‌تر اجرا کنند.

رشته‌ها (Thread) تعداد وظایفی هستند که یک CPU می‌تواند در هر زمان انجام دهد. بسیاری از پردازنده‌های مدرن دارای چند رشته هم‌زمان هستند. این ویژگی به پردازنده‌ها اجازه می‌دهد که از عملکرد هسته اضافی برای کارهای اضافی استفاده کنند. به همین دلیل است که اغلب یک CPU را با چهار هسته و هشت رشته یا شش هسته و ۱۲ رشته می‌بینید. این رشته‌های اضافی به اندازه خود هسته‌ها سریع نیستند؛ اما معمولاً عملکرد را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشند.

اگر فقط می‌خواهید به ایمیل‌ها پاسخ دهید، اینترنت را مرور کنید و نتفلیکس را تماشا کنید، یک پردازنده دو هسته‌ای کفایت می‌کند. البته با چهار هسته تجربه سریع‌تر و جذاب‌تری پیدا خواهید کرد، به‌خصوص اگر دوست دارید روی سیستم خود چند کار انجام دهید. پردازنده‌های شش هسته‌ای مقرون‌به‌صرفه نیز ارزش بررسی دارند، به‌خصوص اگر دارای چند رشته‌ای هم‌زمان باشند.

اگر یک گیمر هستید، حداقل یک CPU چهار هسته‌ای با پشتیبانی از هشت رشته نیاز خواهید داشت. استفاده از CPU شش هسته‌ای مزایایی دارد و برخی از بازی‌ها را می‌توان با استفاده از هشت هسته نسبتا سریع‌تر اجرا کرد.

اگر یک ویرایشگر ویدیو یا صدا هستید، ویدیو را رمزگذاری می‌کنید یا با پایگاه‌های داده بزرگ کار می‌کنید، پس تعداد هسته‌های زیادی نیاز خواهید داشت. اگرچه وقتی از هشت هسته فراتر می‌روید، چنین جهش‌های بزرگی را نخواهید دید. با این حال، پردازنده‌های ۱۲ و ۱۶ هسته‌ای Ryzen 5900X و 5950X AMD دو تا از بهترین پردازنده‌های چند رشته‌ای در جهان هستند که نشان می‌دهد اگر به دنبال انجام کارهای زیادی هستید، تعداد هسته‌های زیاد واقعا می‌توانند به شما کمک کنند. حتی پردازنده‌هایی با ۶۴ هسته وجود دارد، اما آن‌ها بسیار گران هستند و فقط برای حرفه‌ای‌ها مناسب هستند.

میزان حافظه کش CPU

حافظه پنهان CPU برای اینکه سرعت محاسبات بالا بماند بسیار ضروری است. حافظه کش CPU شکلی از حافظه است که اغلب نادیده گرفته می‌شود و برای عملکرد سیستم شما بسیار مهم است. حافظه کش CPU نوعی حافظه تخصصی است که به‌طور مستقیم در CPU تعبیه شده است.

همان‌طور که می‌دانید حافظه رم سریع‌تر از هارد دیسک است. اما CPU حتی سریع‌تر از رم است. از طرف دیگر این روزها قدرت پردازنده‌ها بسیار زیاد شده است.  در نتیجه بدون حافظه سریع‌تر، پردازنده در حالی که منتظر رم می‌ماند هیچ کاری انجام نمی‌دهد.

کش CPU به طور قابل توجهی سریع‌تر از DRAM است، زیرا برای نگهداری داده‌ها نیازی به رفرش دائمی ندارد. یک پردازنده متوسط ​​چند مگابایت حافظه کش دارد، اما استفاده فوق‌العاده‌ای از آن می‌کند. هنگامی که یک پردازنده به چیزی از رم سیستم اصلی دسترسی پیدا می‌کند، معمولا آن را در حافظه پنهان خود ذخیره می‌کند. اساسا CPU از رم هر داده‌ای را که فکر می‌کند به آن نیاز دارد، می‌خواهد و تمام داده ها را برای استفاده فوری در حافظه پنهان خود ذخیره می کند.

سازگاری سوکت پردازنده

بر خلاف بسیاری از سوکت‌های PCI Express که می‌توانند مجموعه‌ای از اجزای مختلف را تامین کنند، تقریبا هر خانواده جدید CPU سوکت مخصوص به خود را دارد. این باعث می‌شود که شما باید کمی بیشتر به نوع سوکت مادربرد خود توجه کنید. سوکت‌های اینتل و AMD به طور قابل توجهی متفاوت هستند. اینتل از یک سیستم نصب به نام Land Grid Array (که بیشتر با نام LGA شناخته می‌شود) استفاده می‌کند. این بدان معنی است که خود پردازنده دارای پدهای تماس الکتریکی کوچک است، در حالی که خود پین‌ها در سوکت روی مادربرد قرار دارند. هنگامی که در حال خرید یک پردازنده اینتل هستید، احتمالا متوجه خواهید شد که بسیاری از آن‌ها “LGA 1151” یا “LGA 2011” نامیده می‌شوند. این عدد مربوط به تعداد پین‌هایی است که در پایین سوکت و پدها در پایین CPU قرار دارند.

این مطلب را هم بخوانید: تفاوت نسل های مختلف پردازنده

پردازنده‌ها می‌توانند انرژی زیادی مصرف کنند و تقسیم توان مصرفی بین پین‌های مختلف به تثبیت انتقال انرژی کمک می‌کند. از سوی دیگر، پردازنده‌های AMD از چیزی به نام Pin Grid Array (که PGA نامیده می‌شود) استفاده می‌کنند. برخلاف اینتل، خود پردازنده‌های AMD دارای پین هستند و سوکت‌های مادربرد AMD دارای سوراخ‌های کوچکی برای قرار دادن پین‌ها هستند. AMD همچنین از سیستم نامگذاری مشابه اینتل استفاده نمی‌کند، به این معنی که شما نباید اعداد موجود در انواع سوکت را با تعداد واقعی پین‌های روی تراشه مرتبط کنید.

فرکانس و IPC

یکی دیگر از نکات مهم در مورد پردازنده‌ها، فرکانس یا سرعت کلاک است. واحد اندازه‌گیری فرکانس، مگاهرتز (MHz) و گیگاهرتز (GHz) است و نشان می‌دهد که یک پردازنده چند مجموعه از وظایف را در هر ثانیه می‌تواند انجام دهد. این یک نمایش از سرعت تک تک هسته‌ها است، اگرچه تمام داستان را بیان نمی‌کند. اگر دو پردازنده از یک نسل تعداد هسته‌های یکسانی داشته باشند، اما یکی از آن‌ها سرعت کلاک بالاتری داشته باشد، عملکرد سریع‌تری خواهد داشت.

از آن‌جایی که فرکانس بالاتر به معنای عملکرد سریع‌تر هسته‌ها است، سازنده پردازنده می‌تواند تراشه‌هایی با فرکانس بالاتر ایجاد کند، اما تعداد هسته‌های کمتر در برنامه‌های خاصی که نمی‌توانند از تعداد هسته‌ها و رشته‌های بالاتر استفاده کنند، بهتر عمل می‌کنند. به همین دلیل است که یک پردازنده 10 هسته‌ای مانند i9-10900K اینتل در بسیاری از معیارها با پردازنده ۱۶ هسته‌ای مانند Ryzen 9 5950X AMD قابل مقایسه است. 5950X هسته‌های بیشتری دارد، اما 10900K هسته یکی دیگر از نکات مهم در مورد CPU ها، سرعت کلاک است. این رتبه بندی مگاهرتز (MHz) و گیگاهرتز (GHz) است و نشان می دهد که یک پردازنده چند مجموعه از وظایف را در هر ثانیه می تواند انجام دهد. این یک نمایش منصفانه از سرعت تک تک هسته‌ها است، اگرچه تمام داستان را بیان نمی‌کند. اگر دو پردازنده از یک نسل تعداد هسته های یکسانی داشته باشند، اما یکی از آنها سرعت کلاک بالاتری داشته باشد، عملکرد سریع تری خواهد داشت.

از آنجایی که سرعت کلاک بالاتر به معنای عملکرد سریع‌تر هسته‌ها است، می‌تواند تراشه‌هایی با سرعت کلاک بالاتر ایجاد کند، اما هسته‌های کمتری در برنامه‌های خاصی که نمی‌توانند از تعداد هسته‌ها و رشته‌های بالاتر استفاده کنند بهتر عمل می‌کنند. به همین دلیل است که یک پردازنده 10 هسته ای مانند i9-10900K اینتل در بسیاری از معیارها با پردازنده ۱۶ هسته‌ای مانند Ryzen 9 5950X AMD قابل مقایسه است. 5950X هسته های بیشتری دارد، اما 10900K هسته‌های سریع‌تری دارد که بسته به برنامه‌هایی که استفاده می‌کنید می‌تواند پردازنده قوی و خوبی باشد.

پردازنده‌ها همچنین دارای مقدار دستورالعمل‌ بر کلاک (IPC) مختلفی هستند. این عدد، تعداد وظایفی است که می‌تواند در هر چرخه کلاک انجام دهد. با مقایسه مجدد از 5950X و 10900K، بیان می‌کنیم که 5950X از معماری Zen 3 AMD بهره می‌برد که دارای رتبه IPC بالاتری نسبت به طراحی نسل دهم اینتل است. این بدان معناست که وقتی یک هسته نسل دهم اینتل و یک هسته Zen 3 AMD با سرعت یکسانی کار می‌کنند، هسته Zen 3 AMD سریع‌تر خواهد بود. در نتیجه با توجه به سرعت یکسان، می‌تواند دستورالعمل‌های بیشتری را در هر چرخه کلاک تکمیل کند.

اگر یک قانون کلی خوب می‌خواهید، یادتان باشد که پردازنده‌هایی با فرکانس بالاتر و معماری‌های جدیدتر تقریبا در همه چیز سریع‌تر هستند، اما برای کارهای نیازمند بهره‌وری، پردازنده‌های مدرن با هسته‌های بیشتر معمولا سریع‌تر هستند.

اورکلاک کردن CPU

همان‌طور که می‌دانید، فرکانس CPU اندازه‌گیری تعداد چرخه‌های کلاک آن در هر ثانیه است. هرچه چرخه ساعت بیشتر باشد، سریع‌تر می‌تواند دستورالعمل‌ها را اجرا کند. هنگامی که CPU را «اورکلاک» می‌کنید، انرژی بیشتری برای افزایش فرکانس کاری آن ارسال می‌کنید. هر چه در هر ثانیه پالس‌های الکتریکی بیشتری به CPU ارسال کنید، CPU شما سریع‌تر خواهد بود.

برخی از پردازنده‌ها برای اورکلاک بهتر از سایرین هستند. برای مثال، پردازنده‌های AMD، به‌ویژه جدیدترین سری رایزن، به دلیل قابلیت اورکلاک‌پذیری، به خوبی شناخته شده‌اند. پردازنده‌های اینتل نیز قابل اورکلاک هستند، اما تنها در صورتی که با علامت K در انتهای نام خود مشخص شده باشند.

برخی از پردازنده‌های اینتل از کارخانه قفل هستند، به این معنی که نمی‌توان آنها را اورکلاک کرد، در حالی که مدل‌های K باز هستند و می‌توانید آن‌ها را به حداکثر برسانید. برعکس، پردازنده‌‌های AMD همگی آنلاک هستند و به راحتی می‌توان آن‌ها را با یک خنک‌کننده اورکلاک کرد. با این حال، افزایش عملکرد هزینه دارد، اورکلاک کردن روی دما و طول عمر پردازنده موثر است. اگر تصمیم به اورکلاک دارید، استفاده از یک خنک‌کننده CPU مناسب ضروری به نظر می‌رسد.

گرافیک یکپارچه CPU

پردازنده‌ها همچنین می‌توانند دارای تراشه‌های گرافیکی یکپارچه روی همان قالب باشند، که باعث می‌شود آن‌ها بتوانند مستقل از کارت‌های گرافیک اختصاصی کار کنند. پردازنده‌های اینتل با نام F (مانند 9900KF) گرافیک داخلی ندارند، اما اکثر پردازنده‌های دیگر به نوعی دارای گرافیک هستند. آن‌ها معمولا قدرتمند نیستند، اما یک تراشه گرافیکی یکپارچه سطح مبتدی مانند UHD 620 می‌تواند بین ۳۰ تا ۶۰ فریم در ثانیه بازی‌های ورزشی الکترونیکی قدیمی را انجام دهد. 

تراشه‌های گرافیکی نسل یازدهم اینتل (که در پردازنده‌های نسل دهم Ice Lake یافت می‌شوند) در پیکربندی‌های Iris Plus عرضه می‌شوند و عملکرد معقولی را در بازی ارائه می‌کنند. با این حال، پیشرفت بزرگ‌تر با گرافیک نسل دوازدهم Iris Xe اینتل که برای اولین بار در تراشه‌های Tiger Lake نسل یازدهم ارائه شد، به وجود آمد. گرافیک Iris Xe اینتل همچنان قانع‌کننده‌ترین راه‌حل برای گرافیک یکپارچه موجود است. البته این پردازنده گرافیکی هنوز با یک GPU اختصاصی فاصله زیادی دارد، اما نسبت به نسل های قبلی گرافیک یکپارچه یک گام بالاتر رفته است.

پردازنده‌های AMD معمولا گرافیک داخلی روی دسک‌تاپ را شامل نمی‌شوند، اگرچه برخی واحدهای پردازش شتاب‌دهنده (APU) وجود دارند که این کار را انجام می‌دهند. آن‌ها بیشتر با گرافیک‌های نسل یازدهم اینتل قابل مقایسه هستند و عملکرد معقولی را در تنظیمات بازی‌های ابتدایی و ورزش‌های الکترونیکی سبک ارائه می‌دهند.

توان مصرفی و دمای عملکردی

عملکرد سریع یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر خرید CPU است. اگر نتوانید کاری را که می‌خواهید با تراشه جدید خود سریع‌تر از قبل انجام دهید، ارتقا چه فایده‌ای دارد؟ اگر به دنبال داشتن یک کامپیوتر شخصی آرام، کارآمد یا خاص هستید، توان مصرفی پردازنده و میزان تولید حرارت آن بسیار مهم است.

متاسفانه، نه AMD و نه اینتل اطلاعات واضحی در مورد قدرت و نیازهای حرارتی پردازنده‌های خود ارائه نمی‌دهند، در عوض این دو را با کمک توان حرارتی (TDP) با هم مقایسه می‌کنند. این معیار بر حسب وات بیان می‌شود، و به شما یک ایده تقریبی از میزان انرژی مورد نیاز CPU از منبع تغذیه و اینکه چه خنک‌کننده‌ای نیاز دارید تا آن را در دمای کارکرد ایمن نگه دارد، به شما می‌دهد.

پردازنده‌های لپ‌تاپ کم‌مصرف تنها در چند وات کار می‌کنند و در قوی‌ترین دستگاه‌های بازی، این میزان حداکثر حدود ۴۵ وات دارند. از طرف دیگر، پردازنده‌های دسکتاپ در برخی شرایط می‌توانند حداکثر تا ۱۲۵ وات کشش داشته باشند، اگرچه این مقدار معمولا بین ۶۵ تا ۹۵ وات هستند.

این مطلب را هم بخوانید: راهنمای خرید منبع تغذیه کامپیوتر

سخن آخر

خرید CPU یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای داشتن یک سیستم کارآمد است. انتخاب پردازنده مناسب در کارایی و سرعت سیستم کامپیوتری شما بسیار موثر است. برای انتخاب پردازنده مناسب، باید به عواملی توجه کنید که بتواند نیازهای شما را به خوبی رفع کند و برای کاربری مورد نظر شما مناسب باشد.

در این مقاله راهنمای خرید CPU را بررسی کردیم. به نظر شما یک پردازنده مناسب چه ویژگی‌هایی دارد؟ شما ترجیح می‌دهید پردازنده کامپیوترتان اینتل باشد یا AMD؟ نظرات خود را با مجله اعتبارکالا در میان بگذارید.

سوالات متداول